Katholiek Nieuwsblad, 2 februari 2024
door Emma Koevoets

Een nieuwe regeling voor actieve levensbeëindiging bij kinderen van 1 tot 12 jaar ging gisteren van kracht. Het gaat om ongeneeslijk zieke kinderen voor wie palliatieve zorg niet genoeg verlichting zou bieden. Moraaltheoloog Lambert Hendriks ziet daarin de neiging om “iedere uitzondering wettelijk af te dekken”.

Kinderen vanaf twaalf jaar zijn volgens de wet wilsbekwaam en mogen medische beslissingen nemen. Voor hen geldt de euthanasiewet al, waardoor ze – samen met hun ouders – kunnen beslissen over hun levenseinde.

Wens van kinderartsen

Deze nieuwe regeling heeft betrekking op een kleine groep van vijf tot tien ongeneeslijk zieke kinderen die ondraaglijk lijden en naar verwachting binnen afzienbare tijd aan hun ziekte zullen overlijden. Ouders en artsen zijn soms van mening dat het leven van deze kinderen onnodig lang gerekt wordt.

Veel kinderartsen in Nederland die betrokken zijn bij de zorg voor ongeneeslijk zieke kinderen wilden dat levensbeëindiging bij deze groep mogelijk werd, meldt Nieuwsuur.

Meer afstandelijke rol

De regeling bepaalt dat ondraaglijk en uitzichtloos lijden niet anders kan worden opgelost. Voor artsen is het cruciaal dat het Openbaar Ministerie aangeeft geen vervolging in te stellen, op voorwaarde dat alle zorgvuldigheidseisen worden nageleefd.

Meldingen zullen worden beoordeeld door een commissie met passende medische deskundigheid, geleid door een strafrechtjurist. Het OM zal een meer afstandelijke rol innemen.

Wilsonbekwame kinderen

Euthanasie is onder strikte voorwaarden legaal in Nederland, gereguleerd door de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (Wtl). Deze wet is niet van toepassing op kinderen van een tot twaalf jaar oud.

De Nederlandse euthanasiewet gaat namelijk uit van wilsbekwaamheid: de patiënt kan zelf om het eigen levenseinde vragen. Deze jonge tot zeer jonge zieke kinderen zijn hier vaak niet toe in staat.

Juist wilsonbekwaamheid bij euthanasie heeft de afgelopen jaren geleid tot veel politiek debat, ook in vergelijkbare situaties met demente ouderen.

Problematisch

De Nederlandse regeling is wereldwijd uniek en gaat het verst in vergelijking met andere landen. In België bestaat al langere tijd de mogelijkheid om het leven van ernstig lijdende, ongeneeslijk zieke kinderen te beëindigen, maar daar is het slechts een optie als het kind in staat is mee te beslissen.

Moraaltheoloog Lambert Hendriks zegt deze nieuwe regeling als een typisch voorbeeld van Nederlands denken te beschouwen. “Men wil met alle geweld iedere mogelijke uitzondering in een wet of een regeling afgedekt zien.”

Euthanasie was altijd al een problematisch verhaal is voor wie onvoorwaardelijk aan de eerbied voor het leven vast wil houden, aldus Hendriks. “Hier speelt nog een groter probleem mee: wie beslist er eigenlijk over de dood van deze kinderen? De omgeving? Het kind zelf? In hoeverre kan een kind een dergelijke zwaarwegende afweging maken? Kun je zoiets van een kind vragen?”

Geen beter alternatief

Voorheen kon een arts alleen pijn bestrijden door middel van palliatieve sedatie, waarbij de patiënt met een prik of infuus een slaapmiddel krijgt. Ook kunnen artsen en ouders ervoor kiezen om verdere behandeling, zoals medicatie, stop te zetten.

Een radicalere optie is versterven, waarbij het toedienen van eten en drinken wordt gestaakt. Hoewel al deze maatregelen de dood kunnen bespoedigen, kan het stervensproces van een kind toch nog dagen tot zelfs weken duren.

De nieuwe regeling stelt dat het ondraaglijke en uitzichtloze lijden niet op andere wijze kan worden verlicht en dat levensbeëindiging mogelijk is wanneer dit voor arts en ouders het enige redelijke alternatief is.

‘Niet de oplossing’

Hendriks denkt dat deze regeling ongetwijfeld als effect zal hebben dat er in vele situaties – veel meer dan nu – overwogen zal worden of euthanasie bij kinderen niet de oplossing zou moeten zijn.

Hij wijst er op dat er nog te vaak sprake is van tekorten in de zorg, ook in de kinderzorg, en van een niet adequaat omgaan met het bestrijden van pijn en lijden. “Alvorens men het leven van deze kinderen beëindigt, moet daar toch echt eerst naar gekeken worden.”

“En”, voegt hij toe, “als dan echt alle middelen uitgeput lijken te zijn, dan mag nog steeds blijken dat menswaardige zorg te maken heeft met een goed omgaan met het lijden, en niet met het kiezen voor de dood.”

Overgenomen met toestemming van Katholiek Nieuwsblad.

Dicasterie voor de Geloofsleer, 3 november 2023

De Dicasterie voor de Geloofsleer heeft op vraag van een Braziliaanse bisschop bevestigd dat transgenders of mensen geboren door draagmoederschap kunnen gedoopt worden, op voorwaarde dat er daardoor geen schandaal of verwarring wordt veroorzaakt. Het document dat op 31 oktober 2023 door paus Franciscus is ondertekend bevestigt ook dat homoseksuelen of transgenders getuige kunnen zijn van het huwelijk of een doop (peter of meter). Er wordt gepreciseerd dat transseksuele gelovigen ‘het doopsel kunnen ontvangen, onder dezelfde voorwaarden als de andere gelovigen, als er geen sprake is van een situatie waarin het risico bestaat dat er een publiek schandaal of onzekerheid onder de gelovigen ontstaat’. Hetzelfde advies geldt voor iemand die een hormoonbehandeling en/of een geslachtsveranderende operatie heeft ondergaan.

De dicasterie, die sinds september wordt geleid door de Argentijnse kardinaal Victor Manuel Fernandez, gaf daarmee antwoord op de vragen van de Braziliaanse bisschop José Negri van Santo Amaro, gedateerd op 14 juli. Hij vroeg daarin verduidelijking over de mogelijke deelname aan de sacramenten van doop en huwelijk door transseksuele mensen en mensen met een homoseksuele voorkeur. Op 8 november publiceerde het Vaticaan op zijn website discreet een antwoord, waarin er ook op wordt gewezen dat het dicasterie zijn visie hierover al eerder gaf en dat dit standpunt nu wordt bevestigd. Toch is het de eerste keer dat het Vaticaan zo expliciet heeft verduidelijkt dat een transseksueel, ‘zelfs als hij een hormonale behandeling en een chirurgische ingreep voor geslachtsverandering heeft ondergaan’, de doop kan ontvangen. 

De tekst wordt bovendien vergezeld door een lang betoog van theologische en filosofische aard. Daarin wordt onder meer de heilige Thomas van Aquino aangehaald om eraan te herinneren dat de doop, ook al ontbeert hij de ‘juiste gezindheid’, door zijn sacramentele aard ‘een onmiddellijke oorzaak is die iemand ertoe aanzet genade te ontvangen”.

University of Maryland, 31 oktober 2023

De tweede man die op 20 september een harttransplantatie onderging met een hart van een varken, Lawrence Faucette, is 6 weken na de transplantatie op 58-jarige leeftijd overleden.

Gezondheidsraad, 31 oktober 2023

De Gezondheidsraad adviseert om de onderzoeksgrens in de Embryowet aan te passen naar 28 dagen. Voor onderzoek worden embryo’s gebruikt die overblijven na ivf-trajecten. Onderzoek met embryo’s tot 28 dagen na de bevruchting kan waardevolle kennis opleveren die nu buiten bereik is en die niet op een andere manier te verkrijgen is.

Veertiendagengrens in de Embryowet

In de Embryowet is vastgelegd onder welke voorwaarden onderzoek met embryo’s is toegestaan. Die voorwaarden moeten zorgen voor een evenwicht tussen het belang van onderzoek (het voorkomen van ziekten en behandelen van onvruchtbaarheid) en het beschermen van (beginnend) menselijk leven. Voor onderzoek worden embryo’s gebruikt die overblijven bij ivf-trajecten en die aan de wetenschap worden gedoneerd. Onderzoekers mogen die embryo’s nu niet langer dan 14 dagen na bevruchting laten ontwikkelen buiten het lichaam. Door technologische ontwikkelingen nemen de mogelijkheden om embryo’s langer in kweek te houden voor onderzoek toe. Daarom heeft de minister van VWS de Gezondheidsraad om advies gevraagd over het aanpassen van de veertiendagengrens in de Embryowet.

Beschermwaardigheid embryo

Omdat een embryo wordt beschouwd als beginnend menselijk leven, verdient het bescherming, ook als het zich buiten het menselijk lichaam ontwikkelt. Dat wil zeggen dat niet zomaar alles met het embryo gedaan mag worden. Elk ingrijpen moet worden afgewogen tegen de beschermwaardigheid van het embryo. Die beschermwaardigheid neemt toe naarmate het embryo zich verder ontwikkelt. De Gezondheidsraad is nagegaan of er een moment is waarop de beschermwaardigheid zo hoog is, dat een ander belang daar moreel gezien niet tegenop kan wegen. Dat is het geval zodra bewustzijn niet meer is uit te sluiten, maar dat is pas laat in de ontwikkeling. In de vroege embryonale ontwikkeling vinden ook stappen plaats met morele betekenis, maar een duidelijke, breed gedragen grens is daar volgens de Gezondheidsraad niet uit af te leiden.

Belang van wetenschappelijk onderzoek

Kennis over de ontwikkeling van embryo’s is van belang om ontwikkelingsstoornissen en ziekten te voorkomen en problemen met de vruchtbaarheid beter te behandelen. Er wordt nu al onderzoek gedaan met embryo’s, wat inzicht biedt in de ontwikkeling tot 14 dagen na de bevruchting. Vanaf 28 dagen na de bevruchting kan materiaal van zwangerschapsafbrekingen worden gebruikt voor onderzoek naar de embryonale ontwikkeling. Over de embryonale ontwikkeling tussen 14 en 28 dagen is nu vrijwel geen kennis beschikbaar, terwijl zich dan belangrijke processen afspelen in de aanleg van organen.

Maatschappelijk perspectief

Bij het bepalen van een onderzoeksgrens voor embryo’s spelen niet alleen de beschermwaardigheid van het embryo en het belang van wetenschappelijk onderzoek een rol. Het is ook van belang om het maatschappelijk perspectief mee te wegen. Onderzoek met embryo’s ligt gevoelig en wordt door mensen heel verschillend beoordeeld. Daarom is het volgens de Gezondheidsraad cruciaal dat de overheid een aangepaste onderzoeksgrens goed kan uitleggen. Het moet helder zijn dat een verschuiving van de grens kennis op kan leveren die van grote betekenis is en die niet op een andere manier verkregen kan worden.

Advies: veertiendagengrens aanpassen naar 28 dagen

Na zorgvuldige afweging van de beschermwaardigheid, het wetenschappelijk belang en het maatschappelijk perspectief komt de Gezondheidsraad tot het advies om de veertiendagengrens in de Embryowet aan te passen naar 28 dagen. De Gezondheidsraad vindt dat de grens van 28 dagen ook moet gelden voor embryoachtige structuren (ELS) die lijken op menselijke embryo’s. ELS worden met behulp van stamcellen gemaakt voor onderzoeksdoeleinden. Ze worden nu niet beschouwd als beschermwaardig op grond van de Embryowet. De ELS die een intact embryo nabootsen verdienen volgens de raad echter dezelfde bescherming als menselijke embryo’s, omdat theoretisch niet kan worden uitgesloten dat ze zich kunnen ontwikkelen tot een mens.

Voorwaarde: zorgvuldige toetsing door CCMO

Dat de Gezondheidsraad wetenschappelijk onderzoek met embryo’s tot 28 dagen aanvaardbaar acht, wil niet zeggen dat er tot die tijd geen sprake is van beschermwaardigheid. Zorgvuldige toetsing van ieder voorgenomen onderzoek door de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO) blijft een voorwaarde. De CCMO zal per onderzoek de afweging moeten maken of het onderzoeksbelang opweegt tegen de beschermwaardigheid van het embryo en of er geen alternatieven zijn, zoals nu ook al gebeurt.

De Gezondheidsraad baseert zich niet zondermeer op Rooms-katholieke principes. Lees de voordracht van dr. Willem J. kardinaal Eijk over de status van het embryo.

Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, 12 oktober 2023

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd meldt in jaarrapportage Zwangerschapsafbreking dat er in 2022 meer zwangerschappen zijn afgebroken dan in 2021.

In de grafiek ziet u het aantal zwangerschapsafbrekingen sinds 1985. De paarse lijn geeft het aantal vrouwen uit de categorie ‘buitenlandse vrouwen’ weer. Dit zijn vrouwen zonder Nederlandse zorgverzekering. Denk aan buitenlandse vrouwen die voor een abortus naar Nederland afreizen, arbeidsmigranten of buitenlandse studenten.  Vooralsnog vallen ook vrouwen die op de BES-eilanden wonen in deze categorie. 

Medisch Contact, 6 oktober 2023

In Medisch Contact wordt het proefschrift van huisarts Jaap Schuurmans besproken. Alhoewel hij niet zonder meer een tegenstander is van euthanasie, constateert hij naar aanleiding van het vragenlijstonderzoek dat hij onder huisartsen deed, dat er bij patiënten en hun naasten de indruk bestaat dat een wilsverklaring met een euthanasiewens onder bepaalde omstandigheden impliceert dat deze wens wordt ingewilligd zodra het zover is. Schuurmans bepleit betere zorg voor mensen met dementie en meer consultatiemogelijkheden voor de huisarts die om euthanasie bij dementie wordt gevraagd.

Nature, 6 september 2023

Wetenschappers zijn erin geslaagd om een kunstmatig embryo van 14 dagen oud van een mens te creëren. Een allereerste vorm van leven, zonder gebruik te maken van sperma, eicellen of een baarmoeder, maar door embryonale stamcellen uit te laten groeien in een laboratorium. De onderzoekers hopen met hun ‘model-embryo’ meer te weten te komen over de allereerste, cruciale fase in de ontwikkeling van een mensenleven. Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

JAMA Surgery, 16 augustus 2023

Onderzoekers in de Verenigde Staten zijn er in geslaagd een nier afkomstig van een genetisch gemodificeerd varken een week goed te laten functioneren na transplantatie bij een hersendode patiënt met nierinsufficiëntie. De nier is afkomstig van dezelfde varkens waar in 2022 een experimentele harttransplantatie werd uitgevoerd. Na een week werd de ondersteuning van de hersendode patiënt gestaakt. Het is dus onduidelijk of deze transplantatie na langere tijd problemen op zou hebben geleverd. Toch lijkt met dit resultaat xenotransplantatie weer een stapje dichterbij te zijn gekomen.

Katholiek Nieuwsblad, 24 juli 2023

door Diederik van Dijk en Yvonne Geuze, respectievelijk directeur en beleidsadviseur bij NPV-Zorg voor het Leven

Is het een daad van medemenselijkheid om zelfdodingsmiddelen te verstrekken aan mensen die niet meer willen leven? Nee, en Alex S. werd daarom vorige week terecht veroordeeld. Alex S., de man die vorige week veroordeeld werd voor het verkopen van zo’n 1600 pakketjes met daarin een zelfdodingsmiddel heeft een gevangenisstraf opgelegd gekregen van 3,5 jaar, waarvan 1,5 jaar voorwaardelijk.

Geen vragen

Opvallend was dat S. het zogenoemde ‘middel X’ verkocht aan ‘eenieder die dit wilde’, zonder vragen te stellen. Zijn mening was dat iedereen zijn leven zou moeten kunnen beëindigen met behulp van een zelfdodingsmiddel.

Middel X is niet illegaal. Dit middel wordt onder andere gebruikt door de chemische industrie en het bezit hiervan is niet strafbaar. Wanneer iemand het echter levert aan een persoon die de intentie heeft zichzelf hiermee van het leven te beroven, wordt het verstrekken gezien als ‘hulp bij zelfdoding’. En dat is strafbaar wanneer de zelfdoding daadwerkelijk heeft plaatsgevonden.

Boze nabestaanden

Diverse nabestaanden van mensen aan wie S. het middel heeft verkocht zijn boos: voor hen is het onbegrijpelijk dat hun geliefde toegang heeft gekregen tot een dodelijk middel. Andere mensen delen dezelfde idealen als S., zoals bijvoorbeeld de activistische coöperatie laatste wil (CLW) die tot doel heeft om een laatstewilmiddel te (laten) verstrekken aan haar leden.

CLW maakt zich op diverse manieren, die (net) binnen de grenzen van de wet vallen, hard om haar doel te bereiken. Zo lobbyt zij voor wetsveranderingen en biedt zij, wetende dat het niet toegestaan is om zelfdodingsmiddelen te verstrekken, ‘slechts’ informatie over zelfdodingsmiddelen: waar zijn ze te koop, welke zijn veilig?

Gevaarlijk gedachtegoed

Aanwijzingen uit het strafdossier tonen dat S. door leden van de CLW is gebruikt als instrument om het organisatiedoel te verwezenlijken. De CLW vindt dat iedereen zelf moet kunnen bepalen wanneer te willen sterven. Gezondheidstoestand of leeftijd doen er niet toe.

Maar dit gedachtegoed is gevaarlijk. Sinds de CLW in 2021 bekendheid gaf aan middel X is er een opvallende toename in het gebruik hiervan. En hoewel het middel als humaan wordt voorgesteld, stelt het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum dat het middel niet tot een humane dood leidt omdat het onzeker is hoe vergiftigingen verlopen.

Kwetsbaren in gevaar

Waar op de posters van de website van CLW frisse, autonome ‘boomers’ staan afgebeeld die een eind aan hun leven willen maken, komen kwetsbaren in gevaar. Denk bijvoorbeeld aan mensen die vanwege eenzaamheid of financiële problemen het leven niet meer zien zitten.

Of aan het verhaal van de 28-jarige Marjolein die -nadat ze informatie van CLW had ontvangen- in een suïcidale impuls middel X nam, maar spijt kreeg. En toen was het voor haar te laat.

De dood mag niet te koop zijn, want daarvoor is het leven te heilig. In Nederland is hulp bij zelfdoding en euthanasie enkel voorbehouden aan artsen nadat er is voldaan aan zes zorgvuldigheidseisen uit de euthanasiewet. Belangrijke criteria zijn dat iemand ondraaglijk en uitzichtloos lijdt en het euthanasieverzoek weloverwogen en vrijwillig is gedaan.

Risicovol

Het is vol risico’s wanneer toetsing ontbreekt: wie verzekert dat besteld zelfdodingspoeder niet bewaard wordt om het leven van een ander persoon te ontnemen? Wie verzekert dat de mensen die het zelfdodingspoeder innemen, deze stap vrijwillig en weloverwogen maken? Hoe je ook denkt over de euthanasiewet: een parallelle route náást de euthanasiewet die de brede toegang naar dodelijke middelen opent, ondermijnt de praktijk waarin gestreefd wordt naar zorgvuldigheid.

Het is dan ook terecht dat de overheid een convenant met leveranciers van middel X heeft gesloten dat ze niet leveren aan particulieren. Alle juridische mogelijkheden moeten worden benut om op te treden tegen de acties (van de CLW) die mensen verleiden tot het beëindigen van hun leven.

Zaken niet omdraaien

De vraag kan worden gesteld of de wettelijke strafmaat van maximaal vier jaar wel voldoende passend is bij deze zaak, maar ook hoe de overheid optreed tegen CLW die S. heeft aangezet tot deze daden. Dat er nu 1600 pakketjes met (zelf)dodingsmiddelen de samenleving in zijn gebracht, is gevaarlijk en onthutsend. Waar zijn deze dodelijke hoeveelheden poeder en wie hebben er toegang toe?

Veelvuldig wordt gezegd dat mensen genoodzaakt zijn om middel X te nemen, omdat er geen andere humane oplossing is voor mensen die klaar zijn met leven. Hierin is het echter belangrijk om de zaken niet om te draaien. Je kunt een Wet Voltooid Leven niet legaal gaan maken uit angst voor het gebruik van middel X.

Hartverscheurend

De redenen dat er geen Wet Voltooid Leven is, zijn legitiem. Wetenschappelijk onderzoek uit 2020 bracht verhalen van mensen met een doodswens aan de oppervlakte en toonde aan dat deze groep geen gezonde groep is, maar dat er vaak veel leed schuil gaat. In de context van niet-optimale GGZ en groeiende eenzaamheid is het hartverscheurend als mensen het levensperspectief zijn verloren.

Wetgeving die het signaal afgeeft dat je -bijvoorbeeld boven de 75 jaar- inderdaad hulp bij zelfdoding kunt gaan overwegen, werkt stigmatiserend en kan gevoelens van overbodigheid of onveiligheid in de hand werken. Wat nodig is, is om op zoek te gaan naar oplossingen in het sociale domein die helpen om gevoelens van een ‘voltooid leven’ te doen verdwijnen.

Solidariteit niet afdwingen

Dat is nog geen antwoord op de vraag van de (kleine groep) zelfbeschikkende ‘boomers’ die eisen dat de overheid hun levenseinde legitimeert. Van hen vragen we begrip te hebben voor de beschermingstaak van de overheid.

Solidariteit kun je niet afdwingen, maar het is belangrijk om te beseffen dat wij allen geen losse, autonome individuen zijn, maar mensen in relaties. En daarom is het nodig dat de overheid principieel aan de kant van het leven blijft staan. De veroordeling van Alex S. is een terechte stap.

Katholiek Nieuwsblad, 13 juli 2023

door Luuk van den Einden

Groeiend wantrouwen op sociale media jegens hormonale anticonceptiemiddelen lijkt voor een toenemend aantal abortussen te zorgen, waarschuwen experts. “Een toename van het aantal abortussen is een typisch voorbeeld van: van kwaad tot erger.”

Het wantrouwen jegens anticonceptiemiddelen op hormoonbasis – zoals de anticonceptiepil en het spiraaltje – neemt toe: op platforms als TikTok en Instagram zien jongeren steeds vaker leeftijdsgenoten die ‘natuurlijke’ anticonceptiemethoden aanprijzen, zoals het bijhouden van de menstruatiecyclus via temperatuurmetingen.

‘Betreurenswaardig’

Daardoor lijkt het aantal aanmeldingen voor een abortus echter toe te nemen, waarschuwt het Nederlands Genootschap van Abortusartsen. Concrete cijfers zijn er niet, maar op basis van info die het Genootschap van klinieken krijgt, melden steeds meer vrouwen, vooral tussen de 18 en 28 jaar, zich na een mislukt experiment met natuurlijke anticonceptiemethoden.

“Het gaat dan bijvoorbeeld om meiden die nog geen kind willen, via een app bijhouden wanneer ze vruchtbaar zijn en verder geen andere vorm van anticonceptie gebruiken”, legt voorzitter Raïna Brethouwer uit aan de NOS. “Dan gaat het weleens mis.”

Volgens moraaltheoloog Lambert Hendriks is het “bijzonder lastig” om een vergelijking te maken tussen “twee opties die beide niet passen bij een katholieke visie op beginnend menselijk leven”, legt hij uit. “Toch is het evident dat een toename van het aantal abortussen altijd zeer ernstig en betreurenswaardig is: wat de reden daarvoor ook mag zijn.”

Verkeerde informatie

De toename van het aantal abortussen lijkt samen te hangen met een zogenaamde “hormonenfobie”, aldus Brethouwer tegen de NOS. Op sociale media wordt de pil in een kwaad daglicht gesteld door verhalen over negatieve bijwerkingen van kunstmatige stoffen in anticonceptiemiddelen. De kans op verspreiding van verkeerde informatie is daarbij echter groot.

Natuurlijke methoden als temperatuurmetingen zijn namelijk niet bedoeld voor vrouwen die niet zwanger willen worden, waarschuwen experts. “Het berekenen van vruchtbare dagen is eigenlijk een methode voor mensen met een kinderwens. Het is niet ontworpen als anticonceptie en zo zou ik het dus ook niet noemen”, zegt gynaecoloog Arianne Lim van het Maastricht UMC tegen de NOS.

‘Van kwaad tot erger’

Moraaltheoloog Lambert Hendriks vindt het goed “dat jonge mensen zich bewust blijven van de betekenis van vruchtbaarheid en seksualiteit in hun leven”. Daardoor kan het ongewenste effect van meer abortussen een halt worden toegeroepen, legt hij uit. “Het is wel bekend dat de Kerk zelf ook tegen anticonceptiva is. Een toename van het aantal abortussen daarbij is echter een typisch voorbeeld van: van kwaad tot erger.”

“Duidelijk is dat alles in het werk gesteld moet worden om het aantal abortussen terug te dringen”, vindt Hendriks. “Op een positieve manier is het nodig om de waardigheid van de vrouw, van het beginnend menselijk leven, van het aankijken tegen vruchtbaarheid, voor het voetlicht te brengen.”

Overgenomen met toestemming van Katholiek Nieuwsblad.