Katholiek Nieuwsblad, 15 januari 2016
door Pascal Beukers
Het is hoog tijd de “liberale dwaling” van de abortuswet Wet Afbreking Zwangerschap (WAZ) te herzien. Dat stelt de liberale publiciste Charlotte Lockefeer-Maas. “Opdat het recht op leven en de waarde van elk mensenleven, ook dat jonger dan 24 weken, erkend en gerespecteerd wordt.”
Verrassende kritiek op de Nederlandse abortuswet uit liberale hoek: “De manier waarop het momenteel is toegestaan een zwangerschap af te breken, is strijdig met veel liberale principes, waarvan de belangrijkste is dat ieder individueel mensenleven in zichzelf waardevol is”, zo schreef liberaal publiciste Charlotte Lockefeer-Maas (1984) vorige week in Liberaal Reveil, het tijdschrift van de Teldersstichting, het wetenschappelijk bureau van de VVD.
‘Steen in liberale vijver’
“Ik weet dat ik hiermee een steen in de liberale vijver gooi, maar dat is ook mijn bedoeling. Ik hoop het debat binnen liberale kringen over abortus aan te wakkeren”, verduidelijkt Lockefeer in gesprek met Katholiek Nieuwsblad. Dat is hoognodig vindt ze, omdat veel liberalen het onterecht als een afgerond agendapunt zien. “Wat abortus betreft, leeft het idee dat je als liberaal automatisch pro-abortus bent, maar dat is niet zo. Het is mijn liberale overtuiging dat we door abortus het recht op leven op het spel zetten. Dat kan grote consequenties hebben voor onze samenleving, voor onze menswaardigheid. Ik wil het debat aanwakkeren, want het gaat om mensenlevens. Abortus is een onomkeerbare beslissing, daar wordt een leven beëindigd. Als je de praktijk van abortus bekijkt en de redenen waarom abortus wordt uitgevoerd, dan denk ik datje daarover niet kan zwijgen.”
‘Vrijheid in geding gebracht’
Tienerzwangerschap, medische noodzaak en zwangerschap na verkrachting “vormen het kleinste aandeel van het totaal aantal afgebroken zwangerschappen”. Het merendeel van de abortussen in Nederland (ruim dertigduizend per jaar) wordt uitgevoerd vanwege sociaaleconomische redenen. “Dat is onwenselijk in het licht van belangrijke liberale beginselen, om te beginnen het beginsel dat ieder individueel mensenleven als doel op zichzelf beschouwd moet worden en dus in zichzelf waardevol is. De individuele vrijheid bakenen liberalen daarom af waar de vrijheid van de ander in het geding is. Bij abortus wordt in de meest extreme mate de vrijheid van het ongeboren kind in het geding gebracht”, aldus Lockefeer.
‘Noodsituatie’
“Als liberaal”, zegt Lockefeer, “maak ik graag een onderscheid tussen abortus om een reden als ‘geen energie’ en abortus als poging om het leven van de moeder te redden. De huidige abortuswet laat een dergelijk onderscheid echter niet toe. Het begrip ‘noodsituatie’ in de wet heeft de weg geopend naar een glijdende schaal, want de noodsituatie is op geen enkele manier omschreven of ingekaderd. Het zou mogelijk moeten kunnen zijn om in uitzonderingssituaties, waarin gekozen moet worden tussen het leven van de vrouw of dat van de baby, individuele afwegingen te maken en de zwangerschap te beëindigen. Dat vereist echter een veel strikter omschreven begrip van ‘noodsituatie’ dan nu het geval is, opdat het recht op leven en de waarde van elk mensenleven, ook dat jonger dan 24 weken, erkend en gerespecteerd wordt.” Het moet volgens haar liberalen aan het denken zetten dat de meeste abortussen uitgevoerd worden vanwege redenen als ‘gebrek aan financiën’, ‘geen kinderwens’, ‘gezin al compleet’, en/of ‘geen energie’.
‘In zichzelf al waardevol’
Door de WAZ staan volgens Lockefeer twee fundamentele liberale beginselen op het spel: “Ten eerste het schadebeginsel van John Stuart Mill, die stelt dat de vrijheid van de één op haar grenzen stuit, daar waar de vrijheid van de ander in het geding komt. Het argument dat het bij abortus primair of alleen om de vrouw zelf gaat, die een afweging mag maken of het leven in haar baarmoeder mag volgroeien, is niet houdbaar. Ontegenzeggelijk wordt schade aan een ander mensenleven toegebracht, en wel in de meest extreme mate, dat het andere leven tot een einde komt.
Het tweede is dat van de Duitse filosoof Kant, het belangrijkste beginsel van het liberale gedachtengoed, dat ieder mensenleven altijd tenminste als doel op zichzelf beschouwd moet worden. Dit betekent dat ieder mensenleven in zichzelf waardevol is, ongeacht leeftijd, economische opbrengst of hun geestelijke of lichamelijke beperking. Deze twee beginselen zijn niet los van elkaar te zien. Liberalen die in hun politieke denken uitgaan van het individu kunnen niet anders dan erkennen dat nieuw leven, het leven van een nieuw individu, begint bij de conceptie. Dat is een gegeven, onafhankelijk van welke levensbeschouwing of welk wetenschappelijk inzicht ook. Het kleinste embryo is in zichzelf al waardevol en niet pas na 24 weken, of als het individu als een autonoom wezen kan worden beschouwd.
‘Taak voor christenen’
Hoewel Lockefeer vindt dat het begrip ‘noodsituatie’ in de WAZ aangescherpt zou moeten worden, leidt niet slechts het aanpakken van sociaaleconomische problemen tot minder abortussen. “Er moet in de maatschappij iets veranderen in hoe wij over mensenlevens denken. Het is te gemakkelijk te denken dat daarin iets verandert wanneer we mensen maar meer geld of grotere woonruimten geven, wat overigens niet de taak is van de overheid. Het probleem is dat we heel gemakkelijk over mensenlevens denken. Als abortus wordt gepleegd om sociaaleconomische redenen, dan zegt dat iets over hoe wij over mensenlevens denken. Dat gaat dieper dan voorzieningen treffen, geld geven, of wat dan ook. De wet moet worden aangescherpt, maar het denken kan niet alleen door de politiek veranderen. Het begint al bij hoe je over seksualiteit denkt. Hoe je mensvisie en wereldvisie is. Daar zit ook een taak voor christenen.”
‘Vanuit het individu’
Vanuit christelijke hoek krijgt Lockefeer bijval en complimenten. Kees van der Staaij (SGP) noemt haar stuk “moedig”. Vanuit liberale hoek is er kritiek. WD-pro-minente en ethica Heieen Dupuis verwijt haar dat ze de keuze maakt dat een mensenleven begint bij de conceptie. Lockefeer: “Stellen dat een mensenleven pas bij zoveel weken begint is ook een keuze, en zeggen dat het daarvoor geen mensenleven is, ook. Ik snap niet goed dat tegenstanders de bewijslast dat het mensenleven bij de conceptie begint, bij mij leggen. Bij de rechtvaardiging van abortus gaat het om de term ‘levensvatbaarheid’, in mijn ogen een kromme term. Wat is vatbaar? Als je vatbaar bent voor griep, heb je het nog niet. Levensvatbaar is vatbaarheid voor het leven, maar er is nog geen leven. Een door een levende zaadcel bevruchte levende eicel is leven. Het is uiterst merkwaardig dat de bewijslast ligt bij degenen die beweren dat een individu ontstaat vanaf de conceptie. Dat is in mijn ogen een argumentatietruc om het maar niet te hoeven aannemen. Liberalen denken vanuit het individu. Een nieuw individu ontstaat vanaf het moment van de conceptie, dat zou voor liberalen moeten gelden. Dat is hoe wij over wetgeving nadenken, vanuit het individu.”
Geen reden om wet aan te passen
In een reactie laat de VVD-Kamerfractie weten geen reden te zien om de WAZ aan te passen. “Het standpunt ten aanzien van abortus van Mevrouw Lockefeer is noch het standpunt van de VVD Tweede Kamerfractie, noch dat van de partij. De VVD is van mening dat abortus onder de strenge voorwaarden die in de wet zijn vastgelegd, moet zijn toegestaan. Die moeilijke en verdrietige keuze maakt de vrouw zelf. Daar heeft zij haar eigen redenen voor. Wij oordelen daar niet over”, aldus zorgwoordvoerder Arno Rutte. Volgens minister Schippers van Volksgezondheid (VVD) liggen me-disch-ethische onderwerpen “altijd gevoelig”. “Het is goed dat er vanuit verschillende standpunten over doorgedacht wordt”, aldus de minister. Schippers heeft het stuk nog niet gelezen, maar “zal ook naar deze bijdrage kijken”.
‘Liberaal heilig huisje’
Lockefeer zegt dat zij zich beseft dat haar stuk niet meteen zal leiden tot aanpassing van de WAZ. Ze benadrukt dat ze het belangrijk vindt dat er een debat komt over abortus in Nederland. “Ik weet dat ik tegen een heilig liberaal huisje aanschop en dan moet je ook op felle weerstand rekenen. We moeten ons echter door argumenten laten leiden en niet door emoties als boosheid of angst.”
SGP start onderzoek
De SGP gaat met onderzoeksbureau TNS NIPO uitzoeken hoe er in Nederland wordt gedacht over abortus. Dat zei fractievoorzitter Kees van der Staaij vorige week in radioprogramma Dit is de Dag. Volgens hem gaat men er ten onrechte van uit dat alleen de christelijke partijen moeite hebben met de abortuspraktijk in ons land. Hij voelt zich daarin gesterkt door het “moedige” artikel van Lockefeer. De SGP wil weten hoe de besluitvorming rond abortus verloopt. De uitkomsten zouden moeten leiden tot een nieuw debat, vindt Van der Staaij.
Overgenomen met toestemming van Katholiek Nieuwsblad.
