DERDE DEEL: NIEUWE THERAPEUTISCHE VOORSTELLEN DIE DE MANIPULATIE VAN HET EMBRYO OF VAN HET GENETISCHE PATRIMONIUM VAN DE MENS INHOUDEN
24. In de loop van de laatste jaren opende de verworven kennis nieuwe perspectieven voor de regeneratieve geneeskunde en voor de behandeling van ziekten met genetische basis. In tegenstelling tot volwassen stamcellen, wekt het onderzoek op embryonale stamcellen en vooral hun eventuele toepassingen in de toekomst, grote interesse, ook al is er tot op vandaag geen enkel bewijs van hun doeltreffendheid op klinisch vlak.
Gentherapie
26. De interventies op somatische cellen met strikt therapeutische doelen zijn, in principe, moreel toegelaten. Deze technieken willen de normale genetische configuratie van het subject herstellen of schade aangericht door genetische afwijkingen of van andere ziektes die eraan verbonden zijn, herstellen. […]
Het morele oordeel over de kiemcellentherapie is daarentegen anders. Elke genetische verandering op kiemcellen van een persoon zou overgedragen worden op zijn eventuele nakomelingen. Omdat de risico’s gelieerd aan genetische manipulatie belangrijk en weinig beheersbaar zijn, is het niet moreel aanvaardbaar, in de actueel staat van het onderzoek, om te handelen en daarbij het risico te lopen dat mogelijk aan de genetische interventie verbonden schade zich voortzet op het nageslacht.
27. De niet-therapeutische mogelijkheden van toepassingen van de genetica verdient bijzondere aandacht. Sommige onderzoekers stellen voor genetica te gebruiken om veranderingen te realiseren die tot doel zouden hebben de genetische uitrusting te verbeteren of te versterken. Sommige voorstellen in die lijn tonen een soort onvoldaanheid over of zelfs weigering van de waardigheid van het menselijk wezen als schepsel en sterfelijk persoon. Behalve de moeilijkheden om zo’n techniek scherp te stellen, met alle reële en potentiële risico’s die eraan verbonden zijn, is het duidelijk dat zulke manipulaties een eugenetische mentaliteit begunstigen en een indirecte sociale stigmatisering inhouden tegenover al wie niet over die bepaalde kwaliteiten beschikt. […] Dit spreekt de fundamentele waarheid tegen van de gelijkheid van alle menselijke wezens. […]
Duiding
De tekst waarschuwt voor het gevaar van eugenetica, die de menselijke soort wil verbeteren door systematisch zogenaamde zwakke schakels te elimineren. Vraag is wie moet definiëren welke genen ‘fout’ zijn. Wie de willekeurig vastgestelde ‘foute’ genen heeft, is dan minder waard dan wie ze juiste genen heeft. De ene mens of het ene volk zou zich dan superieur kunnen gaan gedragen aan het andere op basis van de genetische dictatuur.
Kloneren van mensen
28. […] Pogingen tot klonering wekten in de hele wereld grote bezorgdheid. Meerdere organen op nationaal en internationaal niveau spraken zich negatief uit over het kloneren van mensen en, in de meeste landen, is het ook verboden. Het kloneren van mensen is intrinsiek onwettig, omdat deze techniek het negatief uitgevallen ethische oordeel van kunstmatige bevruchting tot in het extreme doorvoert en leven wil geven aan een nieuw menselijk wezen zonder enige band met de daad van de wederzijdse gave aan elkaar van een echtpaar en radicaal zonder enige band met de seksualiteit. Deze situatie zet de deur open naar misbruik en manipulaties die de waardigheid van de mens zwaar aantasten.
29. Als het kloneren een reproductief doel had, dan zou met het gekloneerde subject een vooraf bepaald genetisch patrimonium opleggen, waardoor men hem – zoals gezegd – onderwerpt aan een soort van biologische slavernij waarvan hij zich moeilijk kan bevrijden. […]
30. Het zogenaamd therapeutisch kloneren is ethisch gezien nog erger. Embryo’s creëren om ze te onderdrukken is totaal tegenstrijdig met de menselijke waardigheid, zelfs wanneer het de intentie is om zieken te helpen, want dat maakt het bestaan van een menselijk wezen, zelfs in zijn embryonaal stadium, niets meer dan een middel om te gebruiken en te vernietigen. Het is zwaar immoreel om een menselijk leven op te offeren voor een therapie.
Het gebruik van stamcellen
32. Wat het ethisch oordeel betreft, moet men rekening houden met de methode waarop de stamcellen worden gewonnen, en met de risico’s die hun klinisch of experimenteel gebruik inhouden. […]
Duiding
Stamcellen van het weefsel van volwassenen, van navelstrengbloed en van weefsel van een foetus die een natuurlijke dood stierf mogen worden gebruikt. Stamcellen van een menselijk embryo niet, omdat het gebruik ervan de dood van dat embryo impliceert.
35. […] Soms werpt men op dat voorgaande bemerkingen doen uitschijnen dat onderzoekers met zuiver geweten de plicht zouden hebben zich actief af te zetten tegen alle onwettige handelingen op medisch vlak, waardoor men hun ethische verantwoordelijkheid overdreven uitbreidt. De plicht om de medewerking aan het kwaad te vermijden, slaat op hun lopende beroepsactiviteiten, die ze juist moeten oriënteren en waarlangs ze geroepen zijn om getuigenis af te leggen van de waarde van het leven, zich afzettend tegen onrechtvaardige wetten.
[…]
Over het algemeen bestaan er natuurlijk nuances tussen verantwoordelijkheden evenals zware motieven die moreel gerangschikt kunnen worden om het gebruik van dit “biologisch materiaal” te rechtvaardigen. Geconfronteerd met het gevaar voor de gezondheid van kinderen, kunnen ouders bijvoorbeeld het gebruik van een vaccin goedkeuren waarvoor cellen van ongewettigde oorsprong werden gebruikt. De betrokken rest dan nog wel de plicht om hun eigen afkeuring hierover uit te spreken en te vragen dat de gezondheidszorg een ander type van vaccins zou ter beschikking stellen. In bedrijven die stamcellen van ongeoorloofde oorsprong gebruiken, is bovendien de verantwoordelijkheid van diegene die beslissingsmacht heeft, anders dan die van wie die niet heeft.
BESLUIT
36. […] De dagelijkse aanslagen op het menselijk leven, de grote delen van de wereld waar mensen sterven van honger en ziekte terwijl ze geen toegang hebben tot de theoretische en praktische kennis waar andere landen daarentegen overmatig over beschikken, de technologische en industriële ontwikkelingen die leidt tot het concrete gevaar van de instorting van het ecosysteem, het gebruik van wetenschappelijk en fysiek onderzoek in chemie en biologie met oorlogsdoeleinden, de talrijke conflicten die volkeren en culturen blijven verdelen, al deze elementen zijn, jammer genoeg, sprekende tekenen van de manier waarop de mens slecht gebruik kan maken van zijn mogelijkheden en de ergste vijand kan worden van zichzelf. Hierbij verliest hij het bewustzijn van de verhevenheid van zijn specifieke roeping als medewerking aan het scheppingswerk van God.
37. Werd de menselijke en sociale vooruitgang aanvankelijk gekenmerkt door de ontwikkeling van de industrie en de productie van verbruiksgoederen, vandaag is dat door informatica, genetisch, medisch en biotechnologisch onderzoek toegepast op de mens. Het zijn zeer belangrijke sectoren voor de toekomst van de mensheid, maar in de schoot waarvan ook onaanvaardbare misbruiken liggen. […]
Met het oog op de doctrinaire en pastorale opdracht van de Kerk, vond de Congregatie voor de Geloofsleer dat ze de waardigheid en de fundamentele en onvervreemdbare rechten van elk menselijk wezen opnieuw moest bevestigen.
