Katholiek Nieuwsblad, 25 april 2024
door Emma Koevoets
Veel artsen ontmoedigen natuurlijke methoden voor zwangerschapspreventie nu steeds meer vrouwen stoppen met hormonale anticonceptie. Ze verwijzen vaak naar apps die vruchtbare dagen voorspellen of naar ’terugtrekken’ tijdens geslachtsgemeenschap. De wetenschappelijk gefundeerde methoden voor natuurlijke gezinsplanning worden echter vaak over het hoofd gezien.
NFP (Natural Family Planning) kreeg veel bekendheid in de jaren vijftig en zestig, toen stellen zochten naar manieren voor natuurlijke gezinsplanning die in overeenstemming waren met een katholieke mensvisie. Katholieke artsen zoals Josef Rötzer, John Billings en Thomas Hilgers legden zich toe op het bestuderen van de vruchtbaarheidscycli van vrouwen om nauwkeurig de vruchtbare en onvruchtbare periodes te identificeren.
Het verbaast gynaecoloog en fertiliteitsarts Susanne van der Velden niet dat minder vrouwen hormonale anticonceptie willen gebruiken. “Vijftig jaar geleden werd de opkomst van de pil gezien als een enorme bevrijding, maar inmiddels kijken vrouwen er anders tegenaan.
Geslachtshormonen hebben altijd een impact op het hele lijf, dus kunstmatige hormonen ook. Elke medicatie, ook de pil, heeft bijwerkingen. Je ziet steeds meer vrouwen een afweging maken tussen voor- en nadelen bij een medicijn dat ze soms jarenlang elke dag moeten slikken.”
Biomarkers
Vrouwen hebben hormonale schommelingen tijdens hun cyclus, wat verschillende symptomen in het lichaam veroorzaakt, legt Van der Velden uit. “Sommige hormonen reguleren de menstruatie, terwijl andere de eisprong controleren. Veranderingen in de lichaamstemperatuur, de consistentie van baarmoederhalsslijm en de positie van de baarmoederhals zijn standaard ‘biomarkers’ die in principe door elke vrouw eenvoudig kunnen worden vastgesteld.”
De arts ziet een aanzienlijk verschil tussen vrouwen die biomarkers leren observeren van een gecertificeerde docent en vrouwen die hun cyclus interpreteren met behulp van een simpele kalenderapp die de dagen telt. “Voor het vermijden van een zwangerschap moet je je lichaam véél beter leren kennen”, stelt ze.
Even betrouwbaar
NFP-methoden maken gebruik van verschillende biomarkers om te achterhalen in welke vruchtbaarheidsfase de vrouw zich bevindt. Er bestaan verschillende NFP-methoden die nauw verbonden zijn met de katholieke leer. Deze zijn gebaseerd op zowel wetenschappelijk onderzoek als op de ethische principes van de Kerk. In Nederland kunnen vrouwen twee cursussen volgen vanuit deze natuurlijke methode: FertilityCare en Sensiplan.
“Bij Sensiplan en FertilityCare leer je methoden die in principe – gekeken naar de Pearl-index – allebei even betrouwbaar zijn als de pil om zwangerschap te voorkomen”, zegt Van der Velden. De Pearl-index is een maatstaf voor de effectiviteit van anticonceptiemethoden. “Internationaal zijn er nog veel meer methoden die werken met cursussen en supervisie. Het zou een verrijking zijn als vrouwen in Nederland dus meer keuze hadden.”
Vruchtbaarheidsbewustzijn
Nienkelet Smeenk, consulentendocent bij Sensiplan, doceerde de methode ook aan het grootseminarie Rolduc en aan stellen tijdens huwelijksvoorbereidingen in het bisdom Roermond. “Vrouwen ontdekken deze methoden om verschillende redenen, zoals bezorgdheid over hormonale bijwerkingen of een verlangen om hun lichaam beter te begrijpen, los van religieuze motieven. Zowel vrouwen als mannen ervaren de methode als een verrijking van hun relatie en leven.”
Adriana Buconić (25), die sinds twee jaar een NFP-methode gebruikt, bevestigt dit: “Het grootste voordeel voor mij is dat ik veel meer in contact sta met mijn biologie en daarop kan vertrouwen. Dat heeft mij ook geholpen bij de heftige menstruatiepijn die ik als tiener had.” Sinds kort helpt ze ook als consulent cursisten de methode onder de knie te krijgen. “Het is veel meer dan alleen anticonceptie. We noemen het vruchtbaarheidsbewustzijn of gezinsplanning.”
Buconić is katholiek en benadrukt: “Ik wilde volgens mijn eigen normen en waarden met mijn lichaam omgaan. Ik voel er respect en eerbied voor, ook tegenover God en hoe Hij ons heeft geschapen. Het gaat erom dat ik dat respect en die eerbied koester, en dat ik mijn lichaam gewoon zijn gang kan laten gaan, zonder onnodig in te grijpen in de natuur.”
Cijfers bevestigen: pilgebruik daalt
Volgens CBS-gegevens gebruikte in 2014 ongeveer 38,1 procent van de vrouwen tussen 16 en 49 jaar de pil. In 2022 was dit percentage gedaald tot 29,4 procent. Sociale media spelen een rol in deze trend: op platforms zoals TikTok en Instagram worden jonge vrouwen beïnvloed door influencers die hormonale anticonceptie afraden vanwege bijwerkingen en ‘gevaren’. Of een bewering juist is of niet, is op die platforms vaak niet te achterhalen.
Uit onderzoek van seksualiteitsinstituut Rutgers blijkt dat veertien procent van de vrouwen tussen de 18 en 30 jaar natuurlijke methoden gebruikt om zwangerschap te voorkomen. Van hen geeft 62 procent aan geen hormonen te willen gebruiken, terwijl 35 procent vreest voor de gezondheidsrisico’s van hormonale anticonceptie. Als reden voor het gebruik van natuurlijke methoden geeft 41 procent aan meer in contact te willen zijn met hun eigen lichaam en natuurlijke cyclus.
Meer vrouwen in de leeftijd van 18 tot 24 jaar – achttien procent – geven aan dat positieve verhalen op sociale media een reden zijn voor het gebruik van natuurlijke methoden, in vergelijking met slechts negen procent van vrouwen tussen 25 en 29 jaar.
Bij onderzoek naar factoren die hebben bijgedragen aan de keuze voor deze methoden, noemt 35 procent van de vrouwen hun partner als ondersteuning bij het besluitvormingsproces. 22 procent noemde vrienden, terwijl 16 procent aangaf dat informatie op sociale media heeft bijgedragen aan het besluit.
Teamwork
NFP-methodes vereisen daarnaast ook teamwork van beide relatiepartners. Mannen worden aangemoedigd om aan de cursussen deel te nemen en te leren over de gezamenlijke vruchtbaarheid en het functioneren van het vrouwenlichaam, want in een natuurlijke cyclus zijn er dagen waarop geslachtsgemeenschap vermeden moet worden om zwangerschap te voorkomen.
“Dat is ook het voordeel van deze methode: het is een gedeelde verantwoordelijkheid. Ik neem de tekenen waar, ik licht mijn echtgenoot in en wij erkennen de gevolgen”, zegt Radharani Bruls-Verhoeven (33). Zij maakte kennis met NFP nadat ze acht jaar geleden in het huwelijksbootje stapte. Ze zocht naar een manier voor natuurlijke gezinsplanning die ook door haar geloof werd ondersteund.
“Kinderen zijn altijd welkom, maar het moet wel realistisch blijven”, vertelt ze. “73 cycli en twee geplande kinderen verder ben ik nog altijd erg tevreden over de methode. Het is gewoon veilig als je de regels goed opvolgt. Daarnaast: doordat ik mijn lichaam zo goed ken en begrijp, werden we vrij snel gezegend met twee zwangerschappen.”
‘Vijf minuten per dag’
Zowel Buconić als Bruls-Verhoeven geven aan dat het gebruik van de methode gepaard gaat met best wat discipline en verantwoordelijkheid, de mogelijkheid van menselijke fouten bij het interpreteren van biomarkers en de potentiële risico’s van ongeplande zwangerschap bij verkeerde toepassing.
De cursussen mogen ook wel gezien worden als een investering in jezelf. “Maar als je de methode eenmaal onder de knie hebt, ben je er in principe maar vijf minuten per dag mee bezig en is het eigenlijk vergelijkbaar met dagelijks je tanden poetsen.”
Gebrek aan kennis
Beide vrouwen, en ook Smeenk en Van der Velden, horen en ervaren de kritiek vanuit media en artsen over NFP-methoden om zwangerschap te voorkomen. Toch snappen ze ook waar dat vandaan komt. Ze denken dat het te maken heeft met het gebrek aan kennis over NFP en omdat onbekend onbemind maakt.
“Vrouwen willen meer regie over hun lichaam, maar helaas wordt er snel gegrepen naar allerlei natuurlijke methoden uit grootmoeders tijd”, vindt Smeenk. “Veel apps baseren zich op de onbetrouwbare kalendermethode. Ontwikkelaars steken veel geld in marketing van hun apps en vermelden cijfers van de Duitse onderzoeken, terwijl een algoritme bepaalt of een stel gemeenschap ‘mag’ hebben.”
De kritiek op die natuurlijke methodes is in het algemeen dus wel terecht, maar “onze wetenschappelijk onderbouwde methode wordt hierdoor helaas ook in een minder goed daglicht gesteld”, ziet ze.
Dit artikel kwam tot stand met steun van het Instituut voor Huwelijk, Gezin en Opvoeding (IHGO). Zie ook kn.nl/gezin.
Overgenomen met toestemming van Katholiek Nieuwsblad.
